İqtisadi Müstəqillik

Müstəqillik və ya İstiqlal — bir millətin və ya bir dövlətin öz vətəndaşı və ya əhalisi tərəfindən idarə edilməsidir. Başqa sözlə, suverenlik hüquqlar başqalarının əlində olmaması. Müstəqillik, müxtəlif yollarla ələ gəlir, o cümlədən demokratik yolu ilə və ya silahlı mübarizə ilə.

Müstəqillik yolu (türk. Bağımsızlık Yolu) — Şimali Kipr Türk Respublikasında fəaliyyət göstərən solçu siyasi partiya. Əvvəllər qeyri-hökumət təşkilatı kimi fəaliyyət göstərən qurum 2018-ci ildə partiyaya çevrilmişdir. İlk dəfə 2022-ci il parlament seçkilərində iştirak etmişdir.

Müstəqillik Parkı — Qazaxıstanın Çimkent şəhərində şəhər parkıdır. O, 2011-ci ilin oktyabrında Müstəqillik Gününün 20-ci ildönümü münasibətilə açılmışdır. Parkın mərkəzi girişi tağla bəzədilib və ərazinin daxilində fəvvarə, çoxsaylı gül kompozisiyaları, Hollandiyadan gətirilən bitkilər var. Mərkəzdə Altın Şanraq adlı abidəni görmək olar. Həmin abidə Qazaxıstan Respublikasının ərazisində yaşayan 137 milləti simvolizə edən 137 metal elementdən yaradılmış qazax xalqının birliyini təmsil edir. Parkda hündürlüyü 50 metr olan böyük bayraq dirəyi quraşdırılıb. Parkı Ordabassı Meydanı ilə birləşdirən böyük dəmir piyada körpüsü şəhərin tarixi keçmişindən müasir tarixinə keçidi simvolizə edir.

Müstəqillik ordusu (erm. Անկախության բանակ) — 1989-cu ildə Ermənistanda təsis edilmiş silahlı dəstə. Bu, Aşot Navasardyan, Movses Qorqisyan, Azad Arşakyan və Razmik Markosyan da daxil olmaqla, Milli Öz Müqəddəratını Təyin Etmə İttifaqının üzvləri tərəfindən yaradılmışdır. Silahlı dəstə Ermənistanın 1991-ci ildə müstəqil dövlət olması ərəfəsində fəaliyyət göstərmişdir. Müstəqillik Ordusunun elan etdiyi məqsəd "Ermənistanın müstəqil ölkəyə çevrilməsi prosesini qorumaq" idi və bu məqsədlə Ermənistandakı sovet hakimiyyəti ilə, eləcə də Azərbaycan–Ermənistan sərhədində və Dağlıq Qarabağda Azərbaycan qüvvələri ilə toqquşmalara başlamışdır. Qrupun yaradılmasından az sonra onun yaradıcılarından biri Movses Qorqisyan Arazdəyən yaxınlığında Azərbaycan qüvvələri ilə döyüş zamanı öldürülmüşdür. 1990-cı ilin fevralında Müstəqillik Ordusu Ermənistandakı müxtəlif silahlı birləşmələrin fəaliyyətini əlaqələndirmək üçün nəzərdə tutulmuş müdafiə koordinasiya komitəsinin yaradılmasında iştirak etmişdir. 23 mart 1990-cı ildə Müstəqillik Ordusu Milli Öz Müqəddəratını Təyin Etmə İttifaqı ilə əlaqələri kəsərək müstəqil qrupa çevrilmişdir. Müstəqillik Ordusunun bir neçə lideri 2 aprel 1990-cı ildə Aşot Navasardyan tərəfindən yaradılan Ermənistan Respublika Partiyasının sıralarına qoşulmuşdur. Müstəqillik Ordusu yeni hərbi şura yaratmış, Navasardyan ali komandan, Leonid Azqaldyan isə baş komandan olmuşdur.

ABŞ İstiqlaliyyət Bəyannaməsi — tarixi sənəd və siyasi fəlsəfə manifesti. 1776-cı il iyulun 4-də 2-ci Kontinental Konqres tərəfindən qəbul edilmişdir. Bəyannamə müstəmləkələrin metropoliyadan ayrılmasını və yeni müstəqil dövlətin - Amerika Birləşmiş Ştatlarının yaranmasını, xalqın suverenliyi ideyasını, bütün insanların qanun qarşısında bərabərliyini və "yaşamaq, azadlıq və xoşbəxtlik arzusunda olmaq" hüququnu elan etdi. Bəyannamə o dövr ABŞ fedrasiyasına daxil olan 13 ştat tərəfindən yekdilliklə qəbul edilmişdir. Yaradan öz bəndələrinə müəyyən toxunulmaz hüquqlar bəxş etmişdir, onların sırasına yaşamaq, azadlıq, səadətə canatma hüququ da daxildir. Bəşər tarixində elə bir məqam yetişir ki, hər hansı xalq onu başqa bir xalqa bağlayan siyasi əlaqələri qırıb atmağa, təbiətin və Yaradanın ona bəxş etdiyi qanunlara uyğun olaraq dünya dövlətləri arasında müstəqil, kimdənsə asılı olmadan mövqe tutmağa çalışır və belə olanda həmin xalq bəşəriyyətin rəyinə ehtiram əlaməti kimi, özünün müstəqilliyə canatma səbəblərini, heç şəksiz ki, izah etməlidir. Biz bunu sübuta ehtiyacı olmayan bir həqiqət sayırıq ki, bütün insanlar bərabərhüquqlu yaradılıb və Yaradan öz bəndələrinə müəyyən toxunulmaz hüquqlar bəxş edibdir, onların sırasına yaşamaq, azadlıq, səadətə canatma hüququ da daxildir. Belə hüquqların təmin edilməsi üçün insanlar ədalətli, idarə olunanların razılığına güvənən hökumət qurur, odur ki, hər hansı dövlət həmin hüquqları pozarsa, xalqın onu dəyişməyə, ləğv etməyə, əvəzindəsə həmin prinsiplərə dayanan, insanların əmin-amanlığına və güzəranına daha yüksək təminat verən yeni quruluş yaratmağa haqqı vardır. Əlbəttə, sağlam şüur dərk edir ki, çoxdan bəri formalaşmış idarəçilik üsulları xırda və ötəri səbəblərə görə əvəz edilməməlidir, çünki keçmişin təcrübəsi göstərir ki, insanlar özlərinin alışdıqları həyat tərzini dəyişməkdənsə şərin hökmünə mümkün olduqca dözməyə daha meyllidirlər. Ancaq uzunmüddətli azğınlıq və zillət yeganə və ardıcıl məqsəd — xalqı sonu görünməyən despotizmə tabe etdirmək məqsədi daşıyırsa, onda bu cür iqtidarı devirmək və özünün gələcək əminamanlığını təmin edən etibarlı bir zəmin yaratmaq xalqın haqqı və borcudur.

Kataloniya müstəqillik hərəkatı — tarixən törəmiş sosial hərəkat. Hərəkatın məqsədi Kataloniyanın İspaniyadan ayrılmağı və müstəqil bir dövlət olmağıdır. "Mavi" və "qırmızı" versiyası olan Estelada bayrağı onun əsas simvolu olmuşdur. Senyera Estelada, 20-ci əsrin əvvəllərində Kuba və Puerto Rican devrimci bayraqları ilə ənənəvi Katalan Senyera birləşməsidir. O vaxtdan etibarən Estelada bir neçə bayrağı özündə birləşdirdi: Estelada Vermella ilə sol tərəfli Respublikaçılığı təmsil edən bayrağını, daha konservativ hərəkatını təmsil edən Estelada Blava bayrağını və hətta Estelada Blaugrana ilə FC Barcelona-nın Müstəqilliyini dəstəkləyən bayraqlarını birləşdirdi. Katalan Müstəqillik hərəkatı 1922-ci ildə Francesc Macià siyasi partiya Estate Català (Katalan Dövləti) qurduqdan sonra başladı. 1931-ci ildə Estat Català və digər partiyalar Esquerra Republicana de Catalunya (Solçu Kataloniya Respublikası) meydana gətirdi. Macià 1931-ci ildə Katalan Respublikasını elan etdi, sonra ikinci İspaniyanın liderləri ilə danışıqlar aparıldıqdan sonra ispan dövləti daxilində muxtariyyət qəbul etdi.İspan Vətəndaş müharibəsi zamanı General Fransisko Franko 1938-ci ildə Katalan avtonomiyasını ləğv etdi. 1975-ci ildə Franco ölümündən sonra, Katalan siyasi partiyaları müstəqillikdən çox muxtariyyətə yönəlmişdi. kat.

Kataloniya müstəqillik hərəkatı — tarixən törəmiş sosial hərəkat. Hərəkatın məqsədi Kataloniyanın İspaniyadan ayrılmağı və müstəqil bir dövlət olmağıdır. "Mavi" və "qırmızı" versiyası olan Estelada bayrağı onun əsas simvolu olmuşdur. Senyera Estelada, 20-ci əsrin əvvəllərində Kuba və Puerto Rican devrimci bayraqları ilə ənənəvi Katalan Senyera birləşməsidir. O vaxtdan etibarən Estelada bir neçə bayrağı özündə birləşdirdi: Estelada Vermella ilə sol tərəfli Respublikaçılığı təmsil edən bayrağını, daha konservativ hərəkatını təmsil edən Estelada Blava bayrağını və hətta Estelada Blaugrana ilə FC Barcelona-nın Müstəqilliyini dəstəkləyən bayraqlarını birləşdirdi. Katalan Müstəqillik hərəkatı 1922-ci ildə Francesc Macià siyasi partiya Estate Català (Katalan Dövləti) qurduqdan sonra başladı. 1931-ci ildə Estat Català və digər partiyalar Esquerra Republicana de Catalunya (Solçu Kataloniya Respublikası) meydana gətirdi. Macià 1931-ci ildə Katalan Respublikasını elan etdi, sonra ikinci İspaniyanın liderləri ilə danışıqlar aparıldıqdan sonra ispan dövləti daxilində muxtariyyət qəbul etdi.İspan Vətəndaş müharibəsi zamanı General Fransisko Franko 1938-ci ildə Katalan avtonomiyasını ləğv etdi. 1975-ci ildə Franco ölümündən sonra, Katalan siyasi partiyaları müstəqillikdən çox muxtariyyətə yönəlmişdi. kat.

Müstəqilliyin Bərpası Günü və ya köhnə adı ilə Milli Müstəqillik Günü — Azərbaycan tarixinin ən mühüm günlərindən biridir. 2021-ci ildən etibarən yeni adıyla "Müstəqilliyin Bərpası günü" (18 oktyabrda) kimi qeyd edilir. XX əsrin sonlarında SSRİ-nin dağılması ilə yaranan tarixi şərait nəticəsində Azərbaycan dövləti öz müstəqilliyini ikinci dəfə yenidən bərpa etmişdir. 1991-ci il oktyabrın 8-də Azərbaycan Ali Sovetinin işə başlanan növbədənkənar sessiyası 4 gün müzakirələr aparıb. Nəhayət, 1991-ci il oktyabrın 18-də Ali Sovetin sessiyasında tarixi sənəd olan Dövlət Müstəqilliyi haqqında Konstitusiya Aktı qəbul edilib. Həmin vaxt aktın lehinə Ali Sovetin 360 deputatından 231-i səs verir, yerdə qalanlar ya sessiyaya qatılmayıb, ya da onun əleyhinə səs verməyiblər. Konstitusiya Aktında göstərilib ki, müstəqil Azərbaycan dövləti 1918–1920-ci illərdə mövcud olmuş Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin hüquqi varisidir. Konstitusiya Aktı 6 fəsil, 32 maddədən ibarətdir. 1991-ci il dekabrın 29-da ümumxalq referendumunda məsələ müzakirəyə çıxarılıb və əhalinin 95%-i səsvermədə iştirak edərək ölkənin müstəqilliyinə, suverenliyinə və istiqlaliyyətinə səs verib. Azərbaycanın müstəqilliyi bərpa olunandan sonra dövlət bayrağı, himni və gerbi haqqında da qanunlar qəbul edilib.

Müstəqillik günü (ing. Independence Day)— ABŞ-də hər il iyulun 4-də keçirilən milli bayram. Müstəqillik Günü azad və müstəqil ölkə kimi ABŞ-nin doğum günü hesab olunur. Əksər amerikalılar bu bayramı sadəcə tarixinə görə - "4 iyul bayramı" adlandırırlar. Bayram şənliyi atəşfəşanlıq, paradlar, manqallar, karnavallar, yarmarkalar, pikniklər, konsertlər, beysbol oyunları, ailə toplantıları, siyasətçilərin çıxışları və mərasimləri və ABŞ-də digər ənənəvi ictimai və özəl tədbirlərlə müşayiət olunur. Müstəqillik günü ABŞ-də əsas milli bayramdır. Müstəqillik günü 1776-cı il iyulun 4-də ABŞ elan edildiyi gün ilə əlaqədardır.

Müstəqillik Günü və ya köhnə adı ilə Respublika Günü — 1918-ci ildə müsəlman Şərqində ilk dünyəvi demokratik dövlət olan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yarandığı gündür. 1990-cı ildən Respublika günü dövlət bayramı kimi qeyd edilir. 15 oktyabr 2021-ci ildən Respublika Gününün adı dəyişdirilərək Müstəqillik Günü olmuşdur. 1917-ci ildə Rusiyada baş vermiş Fevral inqilabı nəticəsində çar devrildi. Bununla da Rusiyada monarxiyaya son qoyuldu. Ölkədə çarizmin məzlum vəziyyətə saldığı xalqların milli hərəkatı başlandı. 1918-ci il mayın 28-də Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin başçılığı altında Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti (1918–1920) – müsəlman Şərqində ilk dünyəvi demokratik dövlət yaradıldı. Bu respublika azərbaycanlıların tarixi yaddaşında Azərbaycan dövlətçiliyinin ilk təcrübəsi kimi iz qoymuşdur. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə tərəfindən əsası qoyulan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti türk və islam dünyasında ilk parlamentli respublika və ilk demokratik, hüquqi və dünyəvi dövlət nümunəsi idi. Azərbaycan müvəqqəti hökumətinin ilk başçısı isə Fətəli Xan Xoyski idi.

Ermənistanın Dövlət Müstəqilliyi günü (erm. Հայաստանի Անկախության օրը) — Ermənistan Respublikasında əsas dövlət bayramı. Hər il 21 sentyabrda qeyd edilir. 23 avqust 1990-cı ildə Ermənistan SSR-nin Ali Soveti Ermənistanın İstiqlal Bəyannaməsini qəbul etmiş, Ermənistan SSR-nin ləğvini və Ermənistan Respublikasının müstəqilliyini elan etmişdir. 21 sentyabr 1991-ci ildə Ermənistan xalqı müstəqillik referendumunda SSRİ-dən ayrılmaq üçün səs vermişdir. 1991-ci ilin noyabr ayında Levon Ter-Petrosyan Ermənistanın birinci prezidenti seçilmişdir. 21 dekabr 1991-ci ildə Ermənistan Müstəqil Dövlətlər Birliyinə (MDB) qoşulmuşdur. 26 dekabr 1991-ci ildə SSRİ rəsmi olaraq süquta uğramışdı. Bu Ermənistan Respublikasının ikinci dəfə müstəqillik elan etməsi idi. Birincisi 28 may 1918-ci ildə baş vermiş və Birinci Ermənistan Respublikasının təsis edilməsilə nəticələnmişdir.

Müstəqillik günü (urdu یوم آزادی; Youm-e Azadi)— Pakistanda hər il avqustun 14-də keçirilən milli bayram. Pakistan 1947-ci ildə Britaniya Hindistanının süqutunun ardından suveren dövlət elan olundu və dövlətin müstəqillik əldə etdiyi bu gün bayram kimi qeyd edilməyə başladı. Pakistan Cənubi Asiyanın şimal-qərb regionların bölgüsü üzrə müstəqil müsəlman dövlətinin yaradılmasına yönələn Pakistan hərəkatının nəticəsində yaranıb. Hərəkat Məhəmməd Əli Cinnahın liderliyi altında Bütün Hindistan Müsəlman Liqası tərəfindən başladılıb. Hadisə Qərbi Pakistan (hal-hazırkı dövrdə Pakistan) və Şərqi Pakistandan (hal-hazırkı dövrdə Banqladeş) ibarət olan Pakistan dominionuna (sonralar Pakistan İslam Respublikası) 1947-ci il Hindistan Müstəqillik Aktına görə Britaniya Hindistanı altında müstəqilliyin verilməsinə gətirib çıxarıb. İslam təqvimində müstəqillik günü müsəlmanlar tərəfindən müqəddəs dəyərləndirilən qədr gecəsi ərəfəsinə Ramazanın 27-ci gününə təsadüf etmişdi. Müstəqillik günü münasibətilə əsas mərasim prezident və parlament binalarında dalğalanan dövlət bayrağının yerləşdiyi İslamabadda keçirilir. Bunun ardınca dövlət himni səsləndirilir və rəhbərlərin televiziya ilə canlı çıxışları olur. Gün ərzində adi bayram tədbirləri və şənliklərə bayrağın qaldırılması mərasimi, paradlar, mədəni tədbirlər və vətənpərvərlik mahnılarının oxunması daxildir. Mükafatlandırma mərasimlərinin çoxu bu gündə baş tutur.

İstiqlal Sarayı (vyet. Dinh Độc Lập), Yenidən Birleşme Sarayı (vyet. Dinh Thống Nhất) kimi tanınan bu şəhərin əlamətdar bir yeridir Ho Chi Minh City (əvvəlki adı Saigon), Vietnam, keçmiş Norodom Sarayının yerində inşa edilmişdir. Saray memar Ngo Viet Thu tərəfindən dizayn edilmiş və Vyetnam müharibəsi dövründə Cənubi Vyetnam prezidentinin evi və iş yeri olmuşdur. Həm də Saigon 30 aprel 1975-ci ilin yıxılması zamanı Vyetnam müharibəsinin sona çatdığı yer, Şimali Vyetnam Ordusunun bir tankı qapılarını vurduqda oldu. Bu hökumət binasının 19-cu əsrdə Fransanın işğalına uzanan uzun tarixi var. Vyetnam müharibəsi dövründə Cənubi Vyetnamın ilk prezidenti 1963-cü ildə sui-qəsd edildikdən sonra hakimiyyətə gələn hərbi cuntanın başçısı General Nguyen van Thieu kimi ev və komanda mərkəzi vəzifəsi edildi. Müstəqillik Sarayı, Vyetnam Müharibəsinə dramatik bir son verildi tanklar 30 Aprelin 1975-ci il səhərində əsas qapıdan çıxdı. Bu gün Müstəqillik Sarayı, 1970-ci illərdən bəri dəyişməz bir zaman sərfi - Ho Chi Minh City-də görmək və Vyetnamun böyük turunu alaraq tarixi meraklıları üçün böyük bir dayanma. İstiqlal Sarayı Mərkəzi Saigon 1-ci ilində böyük, yaşıl sahəsi tutur.

İstiqlal Sarayı (vyet. Dinh Độc Lập), Yenidən Birleşme Sarayı (vyet. Dinh Thống Nhất) kimi tanınan bu şəhərin əlamətdar bir yeridir Ho Chi Minh City (əvvəlki adı Saigon), Vietnam, keçmiş Norodom Sarayının yerində inşa edilmişdir. Saray memar Ngo Viet Thu tərəfindən dizayn edilmiş və Vyetnam müharibəsi dövründə Cənubi Vyetnam prezidentinin evi və iş yeri olmuşdur. Həm də Saigon 30 aprel 1975-ci ilin yıxılması zamanı Vyetnam müharibəsinin sona çatdığı yer, Şimali Vyetnam Ordusunun bir tankı qapılarını vurduqda oldu. Bu hökumət binasının 19-cu əsrdə Fransanın işğalına uzanan uzun tarixi var. Vyetnam müharibəsi dövründə Cənubi Vyetnamın ilk prezidenti 1963-cü ildə sui-qəsd edildikdən sonra hakimiyyətə gələn hərbi cuntanın başçısı General Nguyen van Thieu kimi ev və komanda mərkəzi vəzifəsi edildi. Müstəqillik Sarayı, Vyetnam Müharibəsinə dramatik bir son verildi tanklar 30 Aprelin 1975-ci il səhərində əsas qapıdan çıxdı. Bu gün Müstəqillik Sarayı, 1970-ci illərdən bəri dəyişməz bir zaman sərfi - Ho Chi Minh City-də görmək və Vyetnamun böyük turunu alaraq tarixi meraklıları üçün böyük bir dayanma. İstiqlal Sarayı Mərkəzi Saigon 1-ci ilində böyük, yaşıl sahəsi tutur.

16 dekabr Qazaxıstan Respublikasının Müstəqillik Günü (qaz. Қазақстан Республикасының Тәуелсіздік күні) — hər il 16-17 dekabr tarixlərində Qazaxıstanda qeyd olunan Qazaxıstan Respublikasının milli bayramı. Qazaxıstan Respublikasının Müstəqillik Günü 16 dekabr Qazaxıstanın əsas və yeganə Milli bayramıdır. Qazaxıstan Respublikasının Tətillər haqqında Qanununa görə Qazaxıstanda milli bayramlar, dövlət tətilləri, peşə və digər bayramlar qeyd olunur. Milli bayramlar Qazaxıstan Respublikasında Qazaxıstan dövlətçiliyinin inkişafına ciddi təsir göstərən xüsusi tarixi əhəmiyyətə malik hadisələri anmaq üçün qurulan tətillərdir. Milli bayramların qeyd edilməsi mərkəzi və yerli idarəetmə orqanlarında rəsmi tədbirlər ilə müşayiət olunur. 16 dekabr 1991-ci ildə Qazaxıstan Respublikası Ali Sovetinin 1008-XII saylı Qərarı ilə “Qazaxıstan Respublikasının dövlət müstəqilliyi haqqında” konstitusiya qanunu qəbul edildi. Qanunun preambulasında deyilir: “Qazaxıstan Respublikasının Ali Şurası, Qazaxıstan xalqının iradəsini ifadə edərək, İnsan Hüquqları Ümumdünya Bəyannaməsində təsbit edilmiş fərdi hüquq və azadlıqların prioritetliyini, beynəlxalq hüququn ümumiyyətlə tanınmış digər normalarını qəbul edərək sivil cəmiyyət və qanunun aliliyi yaratmaq əzminə əsaslanan Qazax millətinin öz müqəddəratını təyinetmə hüququnu təsdiqləyən, sülhsevər xarici siyasəti həyata keçirən, nüvə silahının yayılmaması və tərksilah prinsipinə sadiq qaldığını bildirən müddət, Qazaxıstan Respublikasının dövlət müstəqilliyini təntənəli şəkildə elan edir. " Qanuna uyğun olaraq “Qazaxıstan Respublikası müstəqil, demokratik və hüquqi bir dövlətdir. Ərazisində tam gücə malikdir, müstəqil olaraq daxili və xarici siyasəti müəyyənləşdirir və aparır.

Qırğızıstanın müstəqillik günü qırğ. Кыргыз Республикасынын Көз карандысыздыгынын күнү) — Qırğızıstanın milli bayramı. 31 avqustda qeyd olunur. 1991-ci ilin bu günü Qırğızıstan SSR Ali Sovetinin (Joqorku Keneş) fövqəladə sessiyası "Qırğızıstan Respublikasının Dövlət Müstəqilliyi Bəyannaməsi" haqqında qərar qəbul etdi . Bəyannaməyə görə, Qırğızıstan Respublikası müstəqil, suveren, demokratik bir dövlət elan edildi. 14 dekabr 1990-cı ildə "əfsanəvi" parlament olaraq bilinən Qırğızıstan SSR Ali Sovetinin 12-ci çağırışı "Qırğızıstan SSR-də dövlət hakimiyyəti və idarəetmə sisteminin yenidən təşkili haqqında" Qırğızıstan SSR Qanunu qəbul etdi. Qırğızıstan SSR Konstitusiyasına (Əsas Qanuna) əlavə və dəyişikliklər ". Qanun Qırğızıstan SSR-in müstəqil dövlət hakimiyyətini təsis etdi. 15 avqustda Qırğızıstan SSR Ali Soveti "Qırğızıstan Respublikasının Dövlət Suverenliyi haqqında Bəyannamə" qəbul etdi (Qırğızıstan Respublikasynın mamlekettik egemendülüg jnndögü). Bəyannamədə suverenlik - Qırğızıstan dövlət gücünün xarici işlərdə müstəqilliyi və daxili işlərdə dövlət gücünün üstünlüyü təsbit edildi.

Türkmənistanın müstəqillik günü (türkm. Garaşsyzlyk baýramy) — Türkmənistanın əsas milli bayramı. Bu tarix Türkmənistanda hər il 27 oktyabrda (2018 - 27 sentyabr) qeyd olunur. "Türkmənistanın Müstəqillik Günü" üçün tarix təsadüfən seçilmədi. 27 oktyabr 1991-ci ildə Türkmənistan Sovet Sosialist Respublikasının Ali Şurası “Türkmənistanın müstəqilliyi və dövlət quruluşunun əsasları haqqında” qanun qəbul etdi. SSRİ-nin dağılmasından sonra Türkmən Sovet Sosialist Respublikası, postsovet məkanında dövlət suverenliyini elan edən son İttifaq Sosialist Respublikalarından biri oldu. "Türkmənistanın Müstəqillik Günü" ndə Orta Asiya respublikasında kütləvi şənliklər təşkil edilir. Bayram ərəfəsində Türkmənistanın görkəmli vətəndaşlarını - mədəniyyət, incəsənət, idman və siyasət işçilərini mükafatlandırmaq üçün bir ənənə artıq inkişaf etmişdir. Çox vaxt "tətil amnistiyaları" bir vaxtlar qanunları pozmuş şəxslərə (əsasən istəmədən və yüngül cinayətlərə, habelə qadınlara və yetkinlik yaşına çatmayan məhkumlara) elan edilir. Aşqabadın mərkəzi meydanında hərbi parad keçirilir .

Ukrayna müstəqillik abidəsi (ukr. Монумент Незалежності) — Ukraynanın müstəqilliyinə həsr olunan abidə. Abidə Kiyevin mərkəzində, müstəqillik meydanında yerləşir. Abidə 2001-ci ildə Ukrayna müstəqilliyinin 10-cu ildönümü şərəfinə Kiyevdəki müstəqillik meydanının kompozisiya mərkəzində ucaldılıb. Abidəni stilistik baxımdan ukrayna barokkosu ilə ampir üslubunun qarışığına aid edirlər. Abidə özündə 52 metr hündürlüyə malik sütun üzərində ukrayna milli geyimində əlində başınağacı budağı tutmuş bürüncdən hazırlanan qız fiqurunu ehtiva edir. Abidənin ümumi hündürlüyü 62 metrdir. Layihənin müəllifləri — heykəltaraş A. V. Kuş, memarlar, S. V. Babuşkin, A. V. Komarovski, R. İ. Kuxarenko, O. K. Stukalov. Heykəltəraş Anatoli Kuş qız fiqurunun yaradılması üçün model qismində öz qızından istifadə edib. Vikianbarda Ukrayna müstəqillik abidəsi ilə əlaqəli mediafayllar var.

Özbəkistan Respublikasının müstəqillik günü (özb. O'zbekiston Respublikasi Mustaqilligi kuni) — 31 avqust 1991-ci ildə (SSRİ-dən) dövlət müstəqilliyinin elan edilməsi şərəfinə hər il 1 sentyabrda Özbəkistanda qeyd olunur. 1 sentyabr Özbəkistanda rəsmi olaraq qeyri-iş günüdür. 1991-ci ildə SSRİ-nin paytaxtı Moskvadakı Avqust putç çökdü. Prezident İ. A. Kərimovun təşəbbüsü sayəsində 31 avqust 1991-ci ildə Özbəkistanın müstəqilliyi elan edildi. 31 avqust 1991-ci ildə Daşkənddə Özbəkistan SSR Ali Sovetinin növbədənkənar sessiyasında "Özbəkistan Respublikasının dövlət müstəqilliyinin elan edilməsi haqqında" qərar və "Dövlət müstəqilliyinin əsasları haqqında" qanun qəbul edildi. Özbəkistan Respublikası ". Qərarda Özbəkistan SSR-in adı dəyişdirilərək Özbəkistan Respublikası. 30 avqust 1994-cü il tarixdə, müstəqilliyin 3-cü ildönümü şərəfinə 10 so'm nominallı iki növ xatirə sikkəsi buraxıldı. 1994-cü ildə Özbəkistan Müstəqillik Kuboku üçün bir futbol turniri meydana çıxdı.

Risk — dəyər kəsb edən hər hansı bir obyektin, vəsaitin, və s. itirilmə ehtimalıdır. Risk arzuolunmaz bir hadisənin başvermə, yaxud gözlənilən bir hadisənin baş verməməsi ehtimalıdır. Risk neqativ nəticələnə biləcək hər hansı hərəkət, yaxud hərəkətsizliklərdir. Risk hər hansı bir işin, hərəkətin nəticəsinə 100% dəqiqliklə əmin olmadıqda meydana çıxır. Riskin bir sıra xarakterik xüsusiyyətləri var: 1. Qeyri-müəyyənlik: risk, ancaq hadisələrin gedişatının bir neçə istiqamətdə inkişaf etmə ehtimalı olduqda mövcuddur; 2. Zərər: risk, ancaq hadisələrin gedişatının itkiyə (ziyana), yaxud digər neqativ nəticələrə səbəb olma ehtimalı olduqda mövcuddur; 3. Analiz imkanı: risk, ancaq hadisənin "gözləyənlər"i tərəfindən subyektiv rəy formalaşdıqda və gələcək dövr üçün hadisələr keyfiyyət və kəmiyyət üzrə qiymətləndirildikdə mövcuddur; 4. Əhəmiyyətlilik: risk, gözlənilən hadisə əməli (praktik) əhəmiyyətə malik olduqda və ən azı bir subyektin maraqlarına aid olduqda mövcuddur.

İqtisadi agent — müəyyən müddət ərzində başqasının tapşırığı ilə və onun hesabına istehsal, satış, tədarük, topdan satış ticarəri üzrə fəaliyyət göstərən hüquqi və ya fiziki şəxslərdir; onların əqd sənədlərinə imza etmək hüququ olmur; öz xidmətlərinə görə sifarişçidən — müqavilə əsasında — müəyyən məbləğdə haqq alır. Məsələn, alıcılar (istehlakçılar) və satıcılar (istehsalçılar) vahid bazarın qismən tarazlıq modellərində iki ümumi agent növüdür. Makroiqtisadi modellər, xüsusən də açıq şəkildə mikro təməllərə əsaslanan dinamik stoxastik ümumi tarazlıq modelləri, ev təsərrüfatlarının, firmaların və hökumətlərin və ya mərkəzi bankların iqtisadiyyatdakı əsas agent növləri olduğunu göstərir. Bu agentlərin hər biri iqtisadiyyatda bir neçə rol oynaya bilər; evlər, məsələn, modeldə istehlakçı, işçi və seçici rolunu oynaya bilər. Bəzi makroiqtisadi modellər işçilər və alıcılar və ya kommersiya bankları kimi daha çox agent növünü ayırd edir. Agent termini əsas agent agentləri üçün də istifadə olunur; bu halda konkret olaraq direktor adından fəaliyyət göstərməkdə ittiham olunan birinə aiddir. Agent əsaslı bir hesablama iqtisadiyyatında, aidiyyəti agentlər, real insanlar deyil, məkan və zamandakı “qaydalara görə qarşılıqlı fəaliyyət kimi modelləşdirilmiş hesablama obyektləridir”. Qaydalar müəyyən edilmiş stimul və məlumatlara əsaslanan davranış və sosial qarşılıqlı əlaqəni modelləşdirmək üçün hazırlanmışdır. Agent anlayışı, dinamik çox agentlikli iqtisadi sistem kontekstində digər bu cür subyektlərlə qarşılıqlı fəaliyyət göstərən hər hansı bir daimi fərdi, sosial, bioloji və ya fiziki şəxs kimi şərh edilə bilər. Alıcı və satıcılara uzun müddət müvəkkillik etməkdən ibarətdir.

İqtisadi artım (ing. economic growth) — bir ölkənin ölçüləbilən iqtisadi faktorlarının müəyyən müqayisə edilən dövr içində kəmiyyət baxımından dəyişməsidir. Ölkənin ümumdaxili məhsul həcminin artması həm iqtisadi böyümə və həm də iqtisadi inkişaf kimi ələ alınır. Burada iqtisadi artımla birgə əhalinin də artımı nəzərə alınır. Artım ölçülə bilən xüsusiyyətdə olduğu üçün mənfi (azalma, daralma) və ya müsbət (artım) kimi nəticəsi ola bilər. Məsələn, iqtisadiyyatda müxtəlif ölçüləbilən xarakterlər: ÜDM, işlə təminat, ixracda, idxalda artım, əhali artımı və s. Bu ölçülər müəyyən dövrə aid hesablanır və müəyyən bir dövrlə də müqayisə edilir. Buna görə də burda həm riyazi olaraq artım, həm də azalma baş verə bilər. Ancaq həm ÜDM-nin həm də əhali sayının artması eyni zamanda baş verməyə bilər. Və ya əhali artımı daha çox ÜDM isə nisbətən az arta bilər.

İqtisadi artıq — əsas iqtisadi nəzəriyyədə ümumi rifah və ya Marşall artığı (Alfred Marşalldan sonra) olaraq da bilinən iqtisadi artıq, iki əlaqəli kəmiyyətə işarə edir: İstehlakçı artımı və ya istehlakçılın artıqlığı, istehlakçılar tərəfindən alınan bir pul faydasıdır, çünki bir məhsulu ödəmək istədikləri ən yüksək qiymətdən aşağı bir qiymətə ala bilərlər. İstehsalçının artığı və ya istehsalçıların artığı, istehsalçıların satmaq istədikləri ən aşağı qiymətdən yüksək olan bazar qiymətinə sataraq əldə etdikləri məbləğdir; bu, təqribən mənfəətə bərabərdir (istehsalçılar ümumiyyətlə zərərlə satmaq istəmədiklərindən və hətta zərərsiz qiymətə satmağa biganədirlər). XIX əsrin ortalarında mühəndis Jül Düpüi ilk dəfə iqtisadi artıqlıq konsepsiyasını irəli sürdü, lakin bu konsepsiyanı iqtisadiyyat sahəsində məşhur edən iqtisadçı Alfred Marshall idi. Standart tələb və təklif diaqramında istehlakçı profisiti məhsulun tarazlıq qiymətinin üstündə və tələb əyrisinin altındakı sahədir (tələb və təklif əyriləri xətti olarsa üçbucaqlı). Bu, istehlakçıların bir mal vahidini tarazlıq qiymətindən yüksək bir qiymətə, ikinci vahidi ondan aşağı, lakin müvazinət qiymətinin üstündəki bir qiymətə və s. Almaq istəyən olmasını əks etdirir, amma əslində tarazlıq qiymətini ödəyirlər. Hər vahid alınmışdır. Eynilə, bir tələb-tələb diaqramında istehsalçının artığı tarazlıq qiymətinin altındakı, lakin təklif əyrisinin üstündəki bir sahədir. Bu, istehsalçıların ilk birimi tarazlıq qiymətindən aşağı bir qiymətə, ikinci birimi ondan yüksək, lakin tarazlıq qiymətindən daha aşağı bir qiymətə təmin etmək istəmələrini, ancaq əslində tarazlıq qiymətini alacaqlarını əks etdirir, satdıqları bütün vahidlər üçün. İstehlakçı artığı — istehlakçının ödəməyə hazır olduğu maksimum qiymətlə faktiki olaraq ödədiyi faktiki qiymət arasındakı fərqdir.